De Tollensprijs 2025 is toegekend aan Joke van Leeuwen. Dit werd zojuist bekendgemaakt door de voorzitter van de Stichting Het Tollensfonds Lotte Jensen in het KRO-NCRV programma De Taalstaat op NPO Radio 1. Deze prijs, de oudste literaire prijs van Nederland, wordt haar toegekend voor haar oeuvre, dat zich onderscheidt door veelzijdigheid en toegankelijkheid. Haar werk is geestig, ontroerend en confronterend tegelijkertijd. 

Joke van Leeuwen (1952) beoefent vele genres: werk voor kinderen en volwassenen, proza en poëzie. Zij illustreert en treedt op. Daarmee brengt zij, evenals Hendrik Tollens ooit, al vele jaren de literatuur naar een breed publiek van lezers, lezertjes en toehoorders. Ze publiceerde onder meer de bundel kindergedichten Hee daar mijn twee voeten (2019) en het lange gedicht voor volwassenen Aan tafels (2022). Haar roman Ik dacht dat jij (2023) was een bestseller. Vorige maand verscheen het kinderboek Die dag en vanaf oktober gaat ze samen met tromboniste Nabou Claerhout op tournee met Levenslust (productie: Hoge Fronten). In 2026 zal de memoir Plooi u in tweeën verschijnen.

De uitreiking van de Tollensprijs 2025 aan Joke van Leeuwen zal plaatsvinden op zondag 5 oktober in Museum Rijswijk, dat gevestigd is in het laatste woonhuis van Tollens.

De Tollensprijs, ingesteld in 1902 door het Tollensfonds, eert elke vijf jaar een vooraanstaand letterkundige. De jury bestond uit Jan Baeke, Lotte Jensen, Hans Kolff, Bas Kwakman, Ruud Poortier, Kila van der Starre en  Aleid Truijens.

Dit bericht verscheen eerder op Neerlandistiek.nl

Trouw heeft mij gevraagd over poëzie te schrijven. Dat is iets waar ik al jaren van droom: ik in de krant over gedichten. Eens in de vijf weken kies ik een gedicht uit en schrijf ik daar een column over.

Samen met Janita Monna (die vóór deze vernieuwing al 15 jaar lang op een geweldige manier over poëzie schreef voor Trouw), Mahat Arab, Maud Vanhauwaert en Jos Joosten vul ik de poëzierubriek in Tijdgeest, de zaterdagbijlage van Trouw.

Afgelopen zaterdag verscheen mijn eerste bijdrage. Over een van de sterkste dichters van Nederlands en over een onderwerp dat mij hoog zit.

Heel bijzonder vond ik het hoe mijn tekst resoneerde met de teksten op de pagina’s erna, zonder dat ik dat op voorhand kon weten. Bijvoorbeeld met een uitspraak van Anja Meulenbelt in een interview met Iris Pronk. En met een opmerking van Annemarie Terhell over de poëzie van Bette Westera.

Op zaterdag 11 oktober ben ik weer aan de beurt 😊

Barbara Knoote interviewde mij voor Vrij Nederland over de vraag of universele schoonheid bestaat. Kan er poëzie bestaan die iedereen over heel de wereld en uit alle tijdsperiodes mooi vindt? In augustus 2025 verscheen het artikel in het tijdschrift. Knoote sprak ook jazzcomponist en dirigent Tijn Wybenga, regisseur en acteur Romana Vrede en kunsthistoricus en curator Robbie Schweiger over het onderwerp. Uiteraard zijn we het niet met elkaar eens 🙂

[In het stuk staat dat ‘hiphop’ beschouwd kan worden als een afkorting van rhythm and poetry, maar dat moet natuurlijk ‘rap’ zijn.]

Deze zomer werd ik online geïnterviewd door Marie, Benedetta en Marlis. Zij zijn drie van de duizenden studenten die ergens in de wereld op universitair niveau Nederlands studeren. In hun geval aan de Universiteit van Sheffield, de Universiteit van Bologna en de Universiteit van Wenen.

Voor de Zomercursus voor internationale studenten Nederlands van de Taalunie waren Marie, Benadetta en Marlis samen met anderen naar Gent gereisd om zich twee weken lang te richten op de drie pijlers taal, cultuur en beroep.

Mij interviewden ze over mijn onderzoek naar poëzie buiten het boek. En ik leerde veel van hen (zoals altijd als ik internationale studenten Nederlands spreek): over activistische poëzie-affiches op muren in Italiaanse steden, over het verbod op straatpoëzie in het eerste district van Wenen en over de rol van poëzie in de film So I Married an Axe Murderer (1993). Heel veel dank!

Deze zomer reed ik midden in de nacht naar Hilversum, want ik had de eer om van 02:00 tot 04:00 uur geïnterviewd te worden door de geweldige Syb Faes.

We spraken in het programma ‘De nacht van…’ op Radio 1 (NTR Wetenschap) twee uur lang over:
– de opleiding Nederlands;
– mijn proefschrift over poëzie buiten het boek;
– poëzie op gebruiksvoorwerpen (ik nam er enkele mee naar de studio) en straatpoëzie;
– heffingsvers in Nederpop;
– AI en analysemethoden bij Nederlands.

Meerdere luisteraars belden en appten naar de studio. Mijn lievelingsreactie kwam aan het einde van de twee uur van Lex:

“Wat een geweldige gast vannacht. Ze kan het zo mooi, boeiend en begrijpend vertellen. Als zij mijn docent was geweest, had ik nu niet in de vrachtwagen gereden, maar ben wel met poëzie van de koude grond bezig. Groet, Lex”

Je kunt ons gesprek hier terugluisteren:

Vanaf september 2025 begeleid ik het doctoraatsproject van Steven Van de Putte. Dat betekent dat ik drie promovendi mag begeleiden op dit moment:

Semmy Claassen doet aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar leesculturen, jongeren en sociale media in Nederlandstalige regio’s. Promotor: Els Stronks. Copromotoren: Niels Kerssens en ikzelf.

Jet Oosterheert doet aan de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen onderzoek naar poëzieonderwijs in de bovenbouw van het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs in Nederlandstalige regio’s. Promotor: Mathijs Warrens. Copromotoren: Margreet Luinge en ikzelf.

Steven Van de Putte doet aan de Universiteit Gent onderzoek naar de geschiedenis en functie van Dichter des Vaderlands / Dichter der Nederlanden in België, Nederland, Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika. Promotor: Yves T’Sjoen. Copromotoren: Henriëtte Louwerse en ikzelf. Doctoraatsbegeleidingscommissielid: Renée Vulto.

Sinds mei 2024 zetel ik in de Adviescommissie Podiumliteratuur van Literatuur Vlaanderen. Dit doe ik samen met Annemarie Estor (voorzitter), Elten Kiene, Adefioye Tundé en Rashif El Kaoui. De commissie wordt ondersteund door Stefanie Luppens, Lien Heselmans en Marieke Roels van Literatuur Vlaanderen.

Literatuur Vlaanderen rekent voor inhoudelijk advies over subsidieaanvragen, projectvoorstellen en beoordelingsprocedures op adviescommissies. Daarin zitten experts in een bepaald genre of thema: auteurs, vertalers, journalisten, academici, uitgevers of bestuursleden van een literaire vereniging. 

De Adviescommissie Podiumliteratuur beoordeelt subsidieaanvragen voor werkbeurzen. Dat is nieuw in 2024: auteurs die literatuur op een mondelinge manier overbrengen aan een publiek, zoals slamdichters, spoken word auteurs, podiumauteurs en literair performers, kunnen nu ook een werkbeurs aanvragen.

Meer informatie: Adviescommissie podiumliteratuur | Literatuur Vlaanderen

Mooi nieuws! De documentaire Sprekende stenen (2024) is vanaf nu op YouTube te zien. Samen met studenten Nederlands werkte ik mee aan de film, waarin documentairemaker Suzanne van Leendert prachtig in beeld brengt hoe straatgedichten leven in Utrecht. Uiteenlopende inwoners van de stad vertellen hoe ze zich op een persoonlijke manier verhouden tot een bepaald straatgedicht.

Je bekijkt de documentaire (50 min.) via onderstaande link.

(Ook versies met Nederlandse en Engelstalige ondertiteling staan online.)

Link: https://www.youtube.com/@SuzannevanLeendert

Op 21 mei 2025 was het 30 jaar geleden dat Annie M.G. Schmidt overleed. Daarom gaf ik in Trouw en op De Reactor vijf redenen waarom Schmidt postuum de P.C. Hooft-prijs zou moeten krijgen.

Trouw (900 woorden): https://lnkd.in/e2wshxge

De Reactor (3.000 woorden, met geweldige citaten uit haar fantastische oeuvre): https://lnkd.in/eybhqqyE

Beide stukken zijn gebaseerd op een lezing die ik op 18 september 2024 verzorgde in Bibliotheek Utrecht op de Neude, in opdracht van het Literatuurmuseum, Universiteit Utrecht en de bibliotheek.

In 2025 is het 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog in Nederland ten einde kwam. Sinds 1945 is een unieke traditie van herdenken en vieren ontstaan. Ik mocht daarover een bijdrage schrijven voor de essaybundel ’80 keer 2 minuten’ die het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Uitgeverij Boom samenstelden.

Ik dook in de geschiedenis van gedichten die voorgedragen zijn op de Dam in Amsterdam op 4 mei. Meer dan 20 jaar lang deden scholieren dat. Zij bevestigden in hun gedichten vooral de perspectieven die altijd al op de voorgrond traden op 4 mei. Sinds 2021 zijn het echter spoken word-teksten die miljoenen mensen tijdens de herdenking horen en zien. Amara van der Elst was daarin koploper. De keuze voor spoken word heeft een groot verschil gemaakt wat betreft de perspectieven en stemmen die naar voren komen in de 4-mei-gedichten.

In de essaybundel ’80 keer 2 minuten’ lichten wetenschappers, creatieve denkers en literaire auteurs belangrijke momenten uit de herdenkingsgeschiedenis uit, die ons denken over herinnering en het stilstaan bij onze vrijheid blijvend hebben veranderd. Het boek stond onder redactie van Eefje van den Akker, Sophie van den Bergh, Matthijs Kuipers en Pepijn de Koning.

Op donderdag 17 april 2025 presenteerden we het boek in boekhandel Broese in Utrecht. Ik werd toen live geïnterviewd over mijn hoofdstuk.